Postawa wobec religii a relacje dorosłych z ich rodzicami w okresie dzieciństwa, doświadczenia z rówieśnikami oraz wybrane wymiary osobowości

rtykuł przedstawia wyniki siedmiu badań empirycznych dotyczących związków między postawą wobec religii u dorosłych a zmiennymi reprezentującymi ważne doświadczenia socjalizacyjne z okresu dzieciństwa i adolescencji oraz aktualne cechy osobowości. Postawa wobec religii była określona jako dwubiegunowy wymiar psychologiczny: sceptycyzm–religijność, krótko nazywany religijność. Doświadczenia z dzieciństwa były charakteryzowane przez wzajemne uczucia dziecka i rodziców oraz poziom rodzicielskiej kontroli. Doświadczenia z adolescencji to doświadczenia z ról pełnionych w grupach rówieśniczych. Aktualne cechy osobowości były określone według trzech modeli czynnikowych: Eysencka, Wielkiej Piątki, oraz HEXACO. Pomiar osobowości zapewniały kwestionariusze EPQ-Rs, NEOI-FFI oraz HEXACO-60, a pozostałych zmiennych kwestionariusze własnej konstrukcji (Opi dla religijności, PDwR dla doświadczeń z rodzicami i AB dla doświadczeń z grup rówieśniczych). Wykonane badania miały charakter eksploracyjny, zastosowano procedury korelacyjne. Zbadanych zostało siedem prób o różnej liczebności (od 140 do 390 osób) i w różnych zakresach wieku: część w wieku 17–26 lat, a pozostałe w wieku 18–65 lat. Rezultaty analiz pokazały, że związki religijności z doświadczeniami rodzinnymi i grupowymi są słabe i niesystematyczne. Religijność dorosłych ma w części prób tendencję do pozytywnego związku z poziomem uczuć między dzieckiem a rodzicami oraz tendencję do negatywnego związku z pełnieniem aktywnych ról w grupach rówieśniczych. Związki religijności z cechami osobowości są raczej słabe, ale zbieżne z sygnalizowanymi przez innych badaczy, tj. religijność ma pozytywne związki z takimi czynnikami jak Ugodowość, Sumienność i Uczciwość. Na podstawie tych danych empirycznych oraz własnego modelu organizacji psychicznej autor sugeruje, że Sceptycyzm-Religijność jako jedna z cech światopoglądu kształtuje się autonomicznie, w sposób mało zależny od doświadczeń socjalizacyjnych i podstawowych cech osobowości. Uwarunkowań religijności należy raczej szukać w indywidualnej tożsamości, stylu życia, innych cechach światopoglądu oraz specyficznych podmiotowych doświadczeniach.